27. 7. 2022
Evropské digitální právo zničí svobodu tisku na internetu
V německém deníku Frankfurter Allgemeine Zeitung byl v úterý 26. 7. 2022 otištěn pod tímto názvem článek profesora Christopha Fiedlera, předního německého odborníka zaměřeného na mediální právo a evropské právo, výkonného ředitele pro evropskou a mediální politiku Media Association of Free Press MVFP, předsedy Výboru pro právní záležitosti Evropské asociace časopiseckých médií EMMA a Evropské asociace vydavatelů časopisů ENPA, řádného profesora Lipské univerzity.
Ve svém příspěvku kritizuje, že Evropskou komisí navržený, Evropským parlamentem projednaný a přijatý Digital Services Act, který již před vstupem v platnost čeká na formální schválení ze strany členských zemí EU dává digitálním platformám vměšovat se do svobody legálně vydávaného tisku. Rozhodně nesdílí optimismus Evropské komise, která říká, že zákon je se svými ambicemi, regulací velkých hráčů a inovativním dohledem „světovou novinkou v regulaci digitálního prostoru“.
Zákon se řídí zásadou, opět podle Komise, že vše, co je nezákonné offline, by mělo být nezákonné také online. To je ale podle Fiedlera pro digitání prostředí nedostatečné a vzhledem k nerovnováze subjektů by měo spíše znít: „Vše, co je zakázáno offline, by mělo být nezákonné také online a že navíc mnoho toho, co je legální offline, může a mělo by být zakázáno online zprostředkovatelskými službami podle jejich vlastních norem.“
Jak uvádí ve svém článku Ch. Fiedler: „Zákon totiž platformám nejen ukládá zakročit proti nelegálním článkům v tisku. Rovněž platformy zmocňuje k „moderování obsahu“, tj. blokovat nebo jinak trestat zákonné články za neslučitelnost s vlastními užšími všeobecnými obchodními podmínkami (VOP). Limity ohlašování nevhodného obsahu pak neurčují obecné zákony, ale názory společnosti Facebook & Co. na to, co je škodlivé, nevhodné, neslušné nebo dezinformační. Zákonodárce EU svěřuje svobodu tisku na internetové platformě do rukou managementu monopolní platformy. Toto rozhodnutí bylo učiněno dobrovolně a záměrně. Existuje přitom dostatek návrhů na ochranu legálního tisku před blokováním velmi velkými platformami, které jinak umožňují distribuci obsahu tisku. Komise byla proti změně původního textu, stejně jako Rada EU. Pozměňovací návrh Výboru pro právní záležitosti Evropského parlamentu našel výraznou podporu, ale nikoliv potřebnou většinu.
Žádným řešením není povinnost platforem z čl. 12 odst. 2 zákona zohledňovat základní práva podle Listiny základních práv EU, včetně svobody projevu a svobody sdělovacích prostředků, „při uplatňování a prosazování“ omezení vyplývajících z Listiny základních práv EU v rámci jejich VOP. Ustanovení totiž dokonce potvrzuje, že platformy mohou svými VOP zavést vlastní omezení.
S požehnáním cenzuře ze strany platforem jde svoboda tisku stranou. Tištěný titul smí referovat o tezi, že virus by mohl pocházet z laboratoře velmoci. Digitální verze článku je ale blokována platformami jako konspirační teorie a dezinformace.
To vše by mohlo být zanedbatelné, pokud by platformy neměly význam pro distribuci tisku. Ale opak je pravdou. Podle studie agentury Reuters Institute z roku 2021 nyní necelá třetina 18 až 24letých používá sociální média jako hlavní zdroj zpráv. A podíl zejména mladších lidí, kteří přijímají tisk převážně nebo pouze prostřednictvím Facebooku a dalších platforem s cenzurou T&C, bude nadále růst. Stále více tisku bude podléhat obsahovým filtrům platforem, na které se vztahuje zákon o digitálních službách. A stále více čtenářů bude mít možnost vidět pouze tento filtrovaný tisk.
Svoboda tisku vyžaduje neutrální systém distribuce tisku, který distribuuje všechny legální publikace bez diskriminace. To se zatím daří celkem dobře. Všechny nápady a názory se tak mohou ucházet o přízeň čtenářů a o tom, které publikace jsou úspěšné, nakonec rozhodují čtenáři. Pokud je rostoucí podíl tradiční distribuce tisku nyní nahrazován výkonnými digitálními platformami nebo dokonce monopoly, existují pouze dvě možnosti. Obě tyto velmi velké platformy, pokud distribuci tisku vůbec umožňují, budou také povinny distribuovat legální tisk bez diskriminace na základě úsudku čtenářů. Pak je možná svoboda tisku v digitální budoucnosti, které mohou stále více dominovat platformy. Alternativně by novým monopolním distributorům mohlo být umožněno cenzurovat distribuovaný tisk podle svých vlastních norem. Pak bude u konce jak svoboda tisku, tak svoboda lidí na informace. Internetoví giganti konečně ovládnou svobodné utváření názoru. Volba této cesty se zdá být pro liberální demokracii přitažená za vlasy. EU to nyní přijímá zákonem o digitálních službách.“
Plný text článku Ch. Fiedlera přeložený do angličtiny a polštiny najdete níže. Zde je kopie původně otištěného textu v deníku Frankfurter Allgemeine Zeitung.
V souvislosti s článkem uvedl výkonný ředitel Unie vydavatelů Václav Mach: „Evropské vydavatelské asociace od samého počátku upozorňovaly relevantní zástupce Evropské komise a Evropského parlamentu na toto úzké místo návrhu nařízení Digital Services Act, o kterém hovoří Christoph Fieldler. K tomu se připojily i národní vydavatelské asociace v členských zemích EU, které na toto úskalí upozorňovaly národní reprezentace před projednáváním návrhu v rámci Rady EU. Do tohoto úsilí se zapojila zůstala nepochopena i Unie vydavatelů, jako profesní organizace vydavatelů tisku v papírové i digitální formě. Nyní se setkáváme s nedobrým výsledkem tohoto nepochopení a nerespektování názorů a stanovisek vydavatelů a můžeme očekávat negativní dopady na svobodu tisku.“
Zdroj: vlastní zpráva
EU digital law destroys press freedom on the Internet
26 July 2025 / Frankfurter Allgemeine Zeitung
It's hard to believe, but it's true: The Digital Services Act, which the EU Commission touts as a sensation, gives platforms the right to suppress legal press. Do the EU heads of state know what they are deciding?
By Christoph Fiedler
The EU's Digital Services Act (DSA) is in the bag. Approval by the Council of Ministers is considered a formality and should take place in the fall. The EU Commission has been in good spirits ever since the preliminary agreement between Council and Parliament negotiators in April. It says the law, with its ambition, regulated players and innovative oversight, is "a world first in the regulation of the digital space." The goal of this world first, it added, is to "prevent the distribution of illegal content in the digital space and to protect the fundamental rights of users." To this end, almost all online intermediaries (access providers, hosters, cloud services, online platforms such as social networks, marketplaces) will be subject to a variety of obligations. Online platforms with more than 45 million users in the EU must fulfill additional obligations as very large platforms, which are monitored solely by the EU Commission. The same applies to very large search engines.
The law follows the principle, again according to the Commission, that everything that is illegal offline should also be illegal online. One can only agree with this, especially for the limits of what can be said. What unlawfully offends the political opponent is not only punishable and prohibited by civil law in the printed article, but also in the online version. Just as, on the other hand, what disparages the political opponent in a polemical manner but does not cross the line into unlawful insult is just as legal offline as online. Freedom of speech and freedom of the press extend only as far as the limits of the general laws, but they also extend as far as that: anything may be said that the laws do not prohibit. This is often how the demand for equal rights for the offline and online world is to be understood: Illegal is illegal and prohibited in both, legal is legal and permitted in both.
However, the Commission's statement would be misunderstood in this sense. In full, it would have to read: The law follows the principle that everything that is prohibited offline should also be illegal online and that, in addition, much that is legal offline may and should be prohibited by online intermediary services according to their own standards.
This is because the law not only obliges the platforms to take action against illegal press articles. It also empowers them with "content moderation" to block or otherwise punish lawful articles for incompatibility with their narrower general terms and conditions (GTC). It is not the general laws but Facebook & Co.'s views of what is harmful, inappropriate, indecent or disinformation that then determine the limits of reporting. The EU legislator places freedom of the press on the platform Internet in the hands of the management of the platform monopolies. This decision has been made voluntarily and deliberately. There have been enough proposals for protecting legal press against blocking by very large platforms that generally allow the distribution of press. The Commission was against it, as was the Council; an amendment by the European Parliament's Legal Affairs Committee found notable support in the lead committee, but still no majority.
No solution is the obligation of the platforms from Article 12 (2) of the law to take into account the fundamental rights of the EU Charter of Fundamental Rights, including freedom of expression and freedom of the media, "when applying and enforcing" restrictions from their GTCs. This is because the provision even confirms that the platforms can introduce their own restrictions with their GTCs.
With the blessing of platform censorship, freedom of the press falls by the wayside. The printed magazine is allowed to report on the thesis that a virus could come from a laboratory of a major power; the digital version of the article is blocked by the gatekeeper platforms as a conspiracy theory and disinformation. This is how Facebook did it in the Corona matter until Joe Biden's decision to investigate the thesis. A satirical magazine with an unattractive, albeit legal, cover is distributed in print, but cannot be found online on the mega-platforms with press distribution character. The social media distribution of an unquestionably legal interview with a musician who describes himself as a proud gypsy musician and opposes the tabooing of the term gypsy demanded by a politician leads to the blocking of the journalist's social media account.
All of this might be negligible if the platforms were meaningless for press distribution. But the opposite is the case. According to a 2021 Reuters Institute study, just under a third of 18- to 24-year-olds now use social media as their main news source. And the proportion of younger people in particular who receive press predominantly or only via Facebook and other platforms with T&C censorship will continue to grow. More and more press will be subject to the content filters of the platforms sanctioned by the Digital Services Act. And more and more readers will only get to see this filtered press.
Finally, it may be asked whether the DSA changes the situation of the press at all. After all, the platforms already block legitimate press on the basis of their terms and conditions alone. A private distributor can invoke its contractual autonomy if it does not want to distribute permissible press content. On the other hand, there is no freedom of the press if the press distributor uses its own standards to determine what content it brings to readers. Therefore, press freedom does not end at the gates of the printing plant at the content control by the wholesaler, retailer and postal distributor. As a private, arbitrary monopoly, the press wholesaler is obliged to place legitimate magazines and newspapers in the retail trade solely in accordance with actual demand. And the retailer can choose whether to offer press, but must then accept the stocking by the Grosso, which is obliged to be non-discriminatory. The postal service, in its universal service of magazine and newspaper delivery, likewise has no right to exclude legitimate publications. And in the open Internet, where only access providers stand between press offerings and readers, there are no content-filtering intermediaries to date either.
Freedom of the press requires a neutral press distribution system that distributes all legal publications without discrimination. So far, this has been achieved quite well. In this way, all ideas and opinions can compete for the favor of readers, and it is ultimately the readers who decide which publications are successful. If a growing share of traditional press distribution is now being substituted by powerful digital platforms or even monopolies, there are only two options. Either such very large platforms, if they allow press distribution at all, will also be obliged to distribute legal press without discrimination on the basis of reader judgment. Then freedom of the press is possible in a digital future that may be increasingly dominated by platforms. Alternatively, the new monopoly distributors could be allowed to censor distributed press according to their own standards. Then both the media's freedom of the press and people's freedom of information will be at an end. The Internet giants will finally take control of the free formation of opinion. Choosing this path seems far-fetched for a liberal democracy. Yet the EU is now taking it with the Digital Services Act.
The story is not made any better by the fact that the EU Commission has negotiated a code with major platforms to combat disinformation, which also covers legal publications by the press and is likely to be implemented via the platforms' terms and conditions in their relationship with the media and other platform users. This would be ruled out if the DSA protected legal press against the monopolies. If one assumes that the Commission intended the platforms' action against legal disinformation and possibly even promoted it by announcing regulation that would otherwise be necessary, the platforms are acting as the Commission's deputy sheriffs. If their censorship is then indirectly attributed to the sovereign power of the EU, the assumption of an encroachment on fundamental rights is obvious, which would be difficult to justify, at least according to the standards of Article 5 of the Basic Law. However, it must be doubted whether the fundamental media right of Article 11 of the EU Charter, which was the only relevant right before the ECJ, would be able to have a comparable effect.
The EU's disdain for the protection of freedom of expression and freedom of the press bears pre-enlightenment traits. This is even more evident in the so-called rapid reaction mechanism (Article 27a DSA). It empowers the Commission in the case of public health or security crises, for example, to instruct Google and Facebook to highlight official crisis information to their users.
Best intentions of all politicians and officials involved let us assume. But can the appointment of the platform giants as censor-in-chief of the free press really be the future? The EU is a success story, but it is now in danger of putting its own foundations at risk. Freedom of speech and freedom of the press, like democracy, can be understood as a logical and historical consequence of the Enlightenment. At the center is the human being as an individual, called to free himself from his self-inflicted immaturity. Then every human being can and must make a lifelong effort to use his own intellect to distinguish between good and evil and between right and wrong. Then, however, no king and no clergyman, no government and no other authority have the right to decide for people what they should read, hear or see and what they should say, write or film.
The limits of permissible expression that are nevertheless necessary are set only by general laws protecting specific legal interests as interpreted by independent courts. These laws restricting freedom of expression must, in turn, take into account the meaning of freedom of expression, i.e. they cannot restrict it arbitrarily. Thus, for example, the right of personality is also protected against dishonorable false allegations, but the object of protection is never the simple truth as such.
It is probably the most important freedom of democratic societies that anyone, layman or journalist, may say, write and disseminate anything that is not prohibited by general laws as interpreted by independent courts. The formation of public opinion alone decides which of the topics, opinions, reports thus expressed are to be considered relevant or irrelevant, right or wrong, good or evil, useful or harmful, information or disinformation. This also applies to false news and disinformation, insofar as they are spread by legal communication.
The fact that those who spout nonsense are more visible in public with social media than they used to be is disappointing and annoying for many. Even then, however, the fact remains that the only legitimate and effective means in a liberal democracy against legal and at the same time misleading information is more true and carefully prepared information. It is the public debate that, within the framework of legal communication, informs society about existing views and political intentions and thus enables each individual citizen to form his or her own opinion, which he or she can express in the election of parliaments.
What is to be done? The European Union must revise its decision. At the next opportunity, the EU legislator must ensure that what may be disseminated offline as legal press may also not be blocked online by very large platforms. If instead the censorship of legal press by Internet giants becomes the guiding principle, freedom of the press will only be on paper.
--------------
The author is Managing Director European and Media Policy of the Media Association of the Free Press MVFP, Chairman Legal Affairs of the European Magazine Media Association EMMA and teaches media law at the University of Leipzig.
-------------------------------------------------------------------------------
Unijne prawo cyfrowe niszczy wolność prasy w internecie
26. lipca 2022 / Frankfurter Allgemeine
Trudno w to uwierzyć, ale to prawda: Ustawa o usługach cyfrowych, którą Komisja Europejska nazywa sensacją, daje platformom prawo do tłumienia legalnej prasy. Czy szefowie państw UE wiedzą, o czym decydują?
Christoph Fiedler
Unijna ustawa o usługach cyfrowych (DSA) jest już w worku. Zatwierdzenie przez Radę Ministrów jest traktowane jako formalność i powinno nastąpić jesienią. Komisja UE jest w dobrym nastroju od czasu wstępnego porozumienia między negocjatorami Rady i Parlamentu w kwietniu. Dzięki swoim ambicjom, regulowanym podmiotom i innowacyjnemu nadzorowi, ustawa jest "światową nowością w dziedzinie regulacji przestrzeni cyfrowej". Celem tej pierwszej na świecie inicjatywy jest "zapobieganie dystrybucji nielegalnych treści w przestrzeni cyfrowej i ochrona podstawowych praw użytkowników". W tym celu prawie wszyscy pośrednicy internetowi (dostawcy dostępu, hosterzy, usługi w chmurze, platformy internetowe, takie jak sieci społecznościowe, rynki) będą podlegać różnym obowiązkom. Platformy internetowe posiadające ponad 45 milionów użytkowników w UE muszą spełniać dodatkowe obowiązki jako bardzo duże platformy, które są monitorowane wyłącznie przez Komisję UE. To samo dotyczy bardzo dużych wyszukiwarek.
Prawo jest zgodne z zasadą, również według Komisji, że wszystko, co jest nielegalne poza Internetem, powinno być również nielegalne w Internecie. Można się z tym tylko zgodzić, zwłaszcza w kwestii granic tego, co można powiedzieć. To, co bezprawnie znieważa przeciwnika politycznego, jest karalne nie tylko w artykule drukowanym i zabronione przez prawo cywilne, ale także w wersji internetowej. Tak samo jak z drugiej strony to, co dyskredytuje przeciwnika politycznego w sposób polemiczny, ale nie przekracza granicy bezprawnego znieważenia, jest tak samo legalne offline jak online. Wolność słowa i wolność prasy rozciągają się tylko do granicy praw ogólnych, ale i do tego punktu: można powiedzieć wszystko, czego prawa nie zabraniają. Często tak właśnie należy rozumieć postulat równych praw dla świata off- i online: Illegal jest nielegalny i zabroniony w obu, legal jest legalny i dozwolony w obu.
Jednak oświadczenie Komisji byłoby źle zrozumiane w tym sensie. Powinien on brzmieć w całości: Ustawa kieruje się zasadą, że wszystko, co jest zabronione offline, powinno być również nielegalne online, a ponadto wiele, co jest legalne offline, może i powinno być zabronione przez internetowe serwisy pośredniczące zgodnie z ich własnymi standardami.
Ustawa bowiem nie tylko zobowiązuje platformy do podejmowania działań przeciwko nielegalnym artykułom prasowym. Upoważnia je również do "moderowania treści", aby blokować lub w inny sposób karać zgodne z prawem artykuły za niezgodność z ich węższymi warunkami ogólnymi (OWU). To nie ogólne prawa, ale poglądy Facebook & Co. na temat tego, co jest szkodliwe, niewłaściwe, nieprzyzwoite lub dezinformujące, określają następnie granice raportowania. Prawodawca unijny oddaje wolność prasy w internecie platformowym w ręce zarządów monopoli platformowych. Decyzja ta została podjęta dobrowolnie i świadomie. Było już wystarczająco dużo propozycji ochrony legalnej prasy przed blokowaniem przez bardzo duże platformy, które generalnie pozwalają na dystrybucję prasy. Komisja była temu przeciwna, podobnie jak Rada; poprawka Komisji Prawnej Parlamentu Europejskiego uzyskała znaczące poparcie w komisji wiodącej, ale nadal nie uzyskała większości.
Żadnym rozwiązaniem nie jest obowiązek uwzględniania przez platformy z art. 12 ust. 2 ustawy praw podstawowych z Karty Praw Podstawowych UE, w tym wolności słowa i wolności mediów, "przy stosowaniu i egzekwowaniu" ograniczeń z ich ogólnych warunków. Przepis potwierdza nawet, że platformy mogą wprowadzać własne ograniczenia za pomocą OWU.
Z błogosławieństwem cenzury platform, wolność prasy spada na dalszy plan. W drukowanym czasopiśmie dozwolone jest informowanie o tezie, że wirus mógł pochodzić z laboratorium jednego z największych mocarstw; cyfrowa wersja artykułu jest blokowana przez platformy gatekeeper jako teoria spiskowa i dezinformacja. Tak zrobił Facebook w sprawie Corony, aż do decyzji Joe Bidena o zbadaniu tej tezy. Satyryczne pismo z nieatrakcyjną, choć legalną, okładką jest dystrybuowane w druku, ale nie można go znaleźć w sieci na megaplatformach dystrybuujących prasę. Rozpowszechnianie w mediach społecznościowych bezsprzecznie legalnego wywiadu z muzykiem, który określa siebie jako dumnego Cygana i sprzeciwia się tabuizacji terminu Cygan, której domaga się pewien polityk, prowadzi do zablokowania konta dziennikarza w mediach społecznościowych.
Wszystko to mogłoby być nieistotne, gdyby platformy były bez znaczenia dla dystrybucji prasy. Tymczasem jest wręcz przeciwnie. Według badania przeprowadzonego przez Instytut Reutersa w 2021 roku, nieco mniej niż jedna trzecia osób w wieku od 18 do 24 lat korzysta obecnie z mediów społecznościowych jako głównego źródła wiadomości. A odsetek zwłaszcza młodszych osób, które otrzymują prasę głównie lub wyłącznie za pośrednictwem Facebooka i innych platform z cenzurą T&C, będzie nadal rósł. Coraz więcej prasy będzie podlegać filtrom treściowym platform usankcjonowanych ustawą o usługach cyfrowych. I coraz więcej czytelników będzie miało okazję zobaczyć tylko tę przefiltrowaną prasę.
Na koniec można zadać pytanie, czy DSA w ogóle zmienia sytuację prasy. Przecież platformy już teraz blokują legalną prasę na podstawie samego regulaminu. Prywatny dystrybutor może powołać się na swoją autonomię umowną, jeśli nie chce rozpowszechniać dozwolonych treści prasowych. Z drugiej strony nie ma wolności prasy, jeśli dystrybutor prasy ustala według własnych standardów, jakie treści przynosi czytelnikom. Dlatego wolność prasy nie kończy się u bram drukarni na kontroli treści przez hurtowników, detalistów i dystrybutorów pocztowych. Hurtownia prasy, jako prywatny, arbitralny monopolista, jest zobowiązana do umieszczania legalnych czasopism i gazet w punktach sprzedaży detalicznej wyłącznie według rzeczywistego zapotrzebowania. A detalista może wybrać, czy chce oferować prasę, ale musi wtedy zaakceptować składowanie przez hurtownika, który jest zobowiązany do niedyskryminacji. Poczta, świadcząc usługę powszechną polegającą na dostarczaniu czasopism i gazet, również nie ma prawa wykluczać legalnych publikacji. A w otwartym internecie, gdzie między ofertą prasową a czytelnikami stoją tylko dostawcy dostępu, nie ma też na razie pośredników filtrujących treści.
Wolność prasy koniecznie wymaga neutralnego systemu dystrybucji prasy, który rozpowszechnia wszystkie legalne publikacje bez dyskryminacji. Jak na razie udaje się to osiągnąć całkiem nieźle. W ten sposób wszystkie pomysły i opinie mogą konkurować o przychylność czytelników, a więc ostatecznie to czytelnicy decydują, które publikacje odnoszą sukces. Jeśli teraz coraz większą część tradycyjnej dystrybucji prasy zastępują potężne platformy cyfrowe lub wręcz monopole, to istnieją tylko dwie możliwości. Albo takie bardzo duże platformy, jeśli w ogóle pozwolą na dystrybucję prasy, będą zobowiązane również do dystrybucji legalnej prasy bez dyskryminacji ze względu na ocenę czytelników. Wtedy wolność prasy jest możliwa w cyfrowej przyszłości, która może być coraz bardziej zdominowana przez platformy. Inaczej nowi monopolistyczni dystrybutorzy będą mogli cenzurować prasę rozproszoną według własnych standardów. Wtedy kończy się zarówno wolność prasy dla mediów, jak i wolność informacji dla ludzi. Internetowi giganci w końcu przejmą kontrolę nad swobodnym kształtowaniem opinii. Wybór tej drogi wydaje się daleko idący dla liberalnej demokracji. Niemniej jednak UE podąża teraz tą drogą za sprawą ustawy o usługach cyfrowych.
Historii nie poprawia fakt, że Komisja Europejska wynegocjowała z największymi platformami kodeks walki z dezinformacją, który obejmuje również legalne publikacje prasy i mógłby zostać wdrożony poprzez ogólne warunki platform w ich relacjach z mediami i innymi użytkownikami platform. Byłoby to niemożliwe, gdyby DSA chroniło legalną prasę przed monopolami. Jeśli przyjąć, że Komisja zamierzała podjąć działania platform przeciwko dezinformacji prawnej i być może nawet promowała je zapowiedzią skądinąd koniecznych regulacji, platformy działają jako zastępcy szeryfa Komisji. Jeśli następnie ich cenzura zostanie pośrednio przypisana suwerenności UE, to oczywiste jest założenie o wkroczeniu w prawa podstawowe, co trudno byłoby uzasadnić, przynajmniej według standardów art. 5 ustawy zasadniczej. Należy jednak wątpić, czy podstawowe prawo do mediów z art. 11 Karty UE, które było jedynym właściwym prawem przed ETS, mogłoby mieć porównywalny skutek.
Lekceważenie przez UE ochrony wolności słowa i wolności prasy nosi znamiona przedoświeceniowe. Jest to jeszcze bardziej widoczne w tzw. mechanizmie szybkiego reagowania (art. 27a DSA). Upoważnia on Komisję, aby w przypadku kryzysów dotyczących zdrowia publicznego lub bezpieczeństwa nakazała na przykład Google'owi i Facebookowi zwrócenie uwagi ich użytkowników na oficjalne informacje dotyczące kryzysu.
Załóżmy najlepsze intencje wszystkich zaangażowanych polityków i urzędników. Ale czy mianowanie gigantów platformowych na cenzora wolnej prasy naprawdę może być przyszłością? UE to historia sukcesu, ale obecnie grozi jej zagrożenie dla jej własnych fundamentów. Wolność słowa i wolność prasy, podobnie jak demokracja, może być rozumiana jako logiczna i historyczna konsekwencja Oświecenia. W centrum znajduje się człowiek jako jednostka, powołana do wyzwolenia się z własnej niedojrzałości. W takim razie każdy człowiek może i powinien przez całe życie używać swojego intelektu, aby odróżniać dobro od zła oraz dobro od zła. Ale wtedy żaden król i żaden duchowny, żaden rząd i żadna inna władza nie ma prawa decydować za ludzi, co mają czytać, słyszeć czy widzieć i co mają mówić, pisać czy filmować.
Niemniej jednak konieczne granice dopuszczalnych treści wypowiedzi wyznaczają jedynie ogólne ustawy służące ochronie konkretnych interesów prawnych, interpretowane przez niezawisłe sądy. Te przepisy ograniczające wolność słowa muszą ze swej strony respektować znaczenie wolności słowa, tzn. nie mogą jej ograniczać w sposób arbitralny. Na przykład prawo do osobowości jest również chronione przed niehonorowymi fałszywymi zarzutami, ale przedmiotem ochrony nigdy nie jest prosta prawda jako taka.
To chyba najważniejsza wolność społeczeństw demokratycznych, że każdy, zarówno laik, jak i dziennikarz, może mówić, pisać i rozpowszechniać wszystko, co nie jest zakazane przez prawa powszechne, interpretowane przez niezawisłe sądy. Samo kształtowanie się opinii publicznej decyduje o tym, które z wyrażanych w ten sposób tematów, opinii, doniesień należy uznać za istotne lub nieistotne, słuszne lub niesłuszne, dobre lub złe, użyteczne lub szkodliwe, informacje lub dezinformacje. Dotyczy to również fałszywych wiadomości i dezinformacji, o ile są one rozpowszechniane za pomocą legalnej komunikacji.
Fakt, że ci, którzy wylewają bzdury, są bardziej widoczni publicznie dzięki mediom społecznościowym niż kiedyś, jest dla wielu rozczarowujący i irytujący. Ale nawet wtedy pozostaje to samo: jedynym uprawnionym i skutecznym środkiem w liberalnej demokracji przeciwko legalnej i jednocześnie wprowadzającej w błąd informacji jest więcej prawdziwej i starannie przygotowanej informacji. To właśnie debata publiczna, w ramach komunikacji prawnej, informuje społeczeństwo o istniejących poglądach i zamierzeniach politycznych, a tym samym umożliwia każdemu obywatelowi wyrobienie sobie własnego zdania, które może wyrazić w wyborach do parlamentów.
Co trzeba zroić? Unia Europejska musi zmienić swoją decyzję. Przy następnej okazji prawodawca UE musi zapewnić, że to, co może być rozpowszechniane jako legalna prasa offline, nie może być również blokowane online przez bardzo duże platformy. Jeśli zamiast tego zasadą przewodnią stanie się cenzura legalnej prasy przez gigantów internetowych, wolność prasy będzie tylko na papierze.
------------------------------
Autor jest dyrektorem zarządzającym ds. polityki europejskiej i medialnej Stowarzyszenia Mediów Wolnej Prasy MVFP, przewodniczącym ds. prawnych Europejskiego Stowarzyszenia Mediów Czasopism EMMA i wykłada prawo mediów na Uniwersytecie w Lipsku.